Odpowiedzialność karna za niepłacenie alimentów

Niezależnie od drogi cywilnej dochodzenia alimentów, w tym także w toku postępowania egzekucyjnego oraz uzyskiwania świadczeń z Funduszu alimentacyjnego, uprawnionemu przysługuje dodatkowa droga „mobilizacji” dłużnika alimentacyjnego.

Uchylanie się od płacenia alimentów jest przestępstwem, określonym w kodeksie karnym. Oznacza to, że przeciwko osobie, która dobrowolnie nie chce płacić alimentów może zostać wszczęte postępowanie karne.

Przepisem, który penalizuje takie zachowanie jest art. 209 Kodeksu karnego. Zgodnie
z treścią art. 209 § 1 k.k. kto uporczywie uchyla się od wykonania ciążącego na nim z mocy ustawy lub orzeczenia sądowego obowiązku opieki przez niełożenie na utrzymanie osoby najbliższej lub innej osoby i przez to naraża ją na niemożność zaspokojenia podstawowych potrzeb życiowych, podlega karze. Za przestępstwo niealimentacji grozi kara grzywny, kara ograniczenia wolności albo kara pozbawienia wolności do lat 2.

Niealimentacja jest przestępstwem indywidualnym, co oznacza, że jego sprawcą może być wyłącznie osoba zobowiązana do płacenia alimentów – na rzecz innej osoby – na mocy ustawy lub orzeczenia sądowego. Orzeczeniem stwierdzającym obowiązek łożenia na utrzymanie jest każde orzeczenie zobowiązujące do świadczeń polegających na dostarczaniu osobie uprawnionej środków utrzymania.

Uchylanie się od alimentacji ma miejsce, gdy zobowiązany mimo, iż obiektywnie mógłby zapłacić, nie czyni tego ze złej woli.

Do uporczywego uchylania się od płacenia alimentów dochodzi natomiast wtedy, gdy z jednej strony osoba zobowiązana swoim postepowaniem lekceważy nałożony na nią obowiązek alimentacyjny i w sposób nieustępliwy, a także na przekór ewentualnym próbom wyegzekwowania od niej należnych alimentów, konsekwentnie realizuje swój zamiar niepłacenia. Z drugiej strony taki stan rzeczy musi trwać przez pewien dłuższy czas. Nie popełnia jednak przestępstwa zobowiązany, który nie płaci alimentów przez czas krótszy niż 3 miesiące, bądź przez czas co prawda dłuższy ale z powodów od siebie niezależnych.

Aby można było stwierdzić czy doszło do przestępstwa, konieczne jest wykazanie, że zobowiązany swoim zachowanie naraził osobę uprawnioną na niemożność zaspokojenia podstawowych potrzeb życiowych.

Wskazać należy, iż zarówno przesłanka uporczywości jak i narażenia pokrzywdzonego na niemożność zaspokojenia jego podstawowych potrzeb życiowych, muszą być spełnione łącznie.

Przestępstwo niealimentacji jest ścigane na wniosek pokrzywdzonego. Inny podmiot uprawniony do złożenia takiego wniosku to organ pomocy społecznej lub organ podejmujący działania wobec dłużnika alimentacyjnego. Z chwilą złożenia wniosku, postępowanie toczy się z urzędu, co oznacza, że dalsze czynności są obowiązkowe do przeprowadzenia przez uprawniony organ, tj. organy ścigania lub sąd.

W przypadku, gdy pokrzywdzonemu przyznano odpowiednie świadczenia rodzinne albo świadczenia pieniężne wypłacane w sytuacji bezskuteczności egzekucji alimentów, ściganie odbywa się z urzędu. A zatem nie ma wymogu złożenia wniosku przez pokrzywdzonego, aby postępowanie karne przeciwko sprawcy przestępstwa niealimentacji zostało wszczęte.

Pamiętać należy, że celem takiego postępowania nie jest wyegzekwowanie alimentów, ale ukaranie zobowiązanego. Jednakże może to pomóc w uzyskaniu należności, bowiem w sytuacji, gdy sąd skaże sprawcę na karę pozbawienia wolności z warunkowym zawieszeniem jej wykonania, zobowiązując go do wykonania ciążącego na nim obowiązku alimentacyjnego, sprawca, który nie wykona tego obowiązku i nie zapłaci, ryzykuje wykonanie zawieszonej kary. Groźba wykonania kary pozbawienia wolności może zatem zadziałać na zobowiązanego mobilizująco.

*Porady prezentowane na stronie mają charakter wyłącznie dydaktyczny i nie stanowią usług doradztwa prawnego. Porady prezentowane na stronie dotyczącą ogólnych pytań bez odniesienia do konkretnych spraw lub stanów faktycznych. Autorzy nie ponoszą odpowiedzialności za zastosowanie porad w konkretnych przypadkach lub do konkretnych problemów czytelników. W razie konieczności uzyskania pomocy prawnej w konkretnej sprawie prosimy o kontakt z Kancelariami. Treść porad nie może podlegać przetwarzaniu (w szczególności dalszej publikacji lub kopiowaniu) bez zgody autora. Portal nie ponosi odpowiedzialność za treści publikacji autorów, w szczególnie nie odpowiada za zachowanie praw autorskich innych osób przez autorów publikacji (porad).